نخستین رویداد هنری با موضوع طراحی و ساخت المان های نوروزی

۱۵ بهمن ۱۳۹۸

شیما نجار مدیر مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهرداری نیشابور :  فضاهای عمومی پویا و سرزنده جزء مهمی از ساختار فضایی شهرهاست که نقش پررنگی در زندگی اجتماعی شهر دارد. مدیریت شهری نیشابور در دورة جدید با هدف تحول فضای شهری و ارتقاء هویت شهر نیشابور رویداد پیاده راه نوروزگاه را در سال 1398 در خیابان امام خمینی (ره) برگزار خواهد کرد.. ارزیابی این رویداد به شکلی خلاقانه همزمان با اجرای آن انجام خواهد شد و نتایج آن می تواند برای احیاء فضاهای عمومی شهری در نیشابور راه گشا باشد. در صورت استقبال مردم نیشابور از این رویداد نشان خواهد داد که در صورت فراهم بودن فضای مناسب و برنامه‌های جذاب، علاقه و انگیزه برای حضور در این فضاها وجود خواهد داشت ، با این حال راه درازی تا دگرگونی رویکرد کنترلی به فضاهای شهری و شکل گیری فضاهای عمومی متکثر، متنوع و سرزنده در شهر نیشابور باقی مانده است.

تقلیل شهر به فضایی برای رفت و آمد، رفته رفته در پارادایم های مدیریت شهری و نگاه مدیران شهری چنان تثبیت شد که ارائه هر نوع تعریف جایگزینی از خیابان و فضای شهری ناممکن می نماید. خیابان و فضای شهری به عنوان فضایی با کارکردهای ترافیکی صرف تثبیت شد و مجموعۀ کارکردهای اجتماعی، فرهنگی و فراغتی فضاهای عمومی شهری به فضاهای شبه عمومی مثل مراکز خرید، کافه ها و مراکز فراغتی واگذار شد. توجه ویژه به کارکردهای ضروری فضای شهری، خودرو محور شدن شهر، ایجاد فضاهای فراغتی فرامنطقه ای با دسترسی سواره باعث شد که نیشابور علی رغم وجود مکا نهای در دسترس مثل بلوارها و خیابانهای مرکز شهر، به شهری فاقد فضاهای عمومی فعال و با نشاط تبدیل شود.

ارتقاء کیفیت فضای عمومی شهری به معنای افزایش تراکم فعالیتهای انتخابی در برابر فعالیتهای ضروری است. به بیانی دیگر زمانی فضای عمومی فعال و مطلوبی خواهد بود که مردم در کنار اموری مثل جابه جایی، خرید، ایستادن پشت چراغ قرمز، ایستادن برای مکالمه با تلفن یا نشستن برای رفع خستگی که بیشتر کارهای ضروری هستند و فارغ از اینکه فضا چه کیفیتی دارد ، ضرورتا انجام می شوند و از فضای شهری برای قدم زدن، ایستادن های معطوف به لذت بردن و نشستن های فراتر از رفع خستگی استفاده کنند. احیاء فضاهای عمومی در نیشابور در ساد ه ترین بیان به این معناست.

بر مبنای این رویکرد فضا مستقل از زندگی و زندگی مستقل از فضا معنایی ندارد. متاسفانه این دو حوزه جدا از هم مدیریت شده است. مدیریت فضا بیشتر معطوف به امنیت، پاکیزگی و تناسب برای فعالیتهای ضروری است و مدیریت زندگی بیشتر معطوف به تنظیم فعالیتها در خانه و یا فضاهای شبه عمومی است. این وضعیت به خوبی توضیح می دهد که چرا ممکن است حتی در صورت وجود توان مالی و دسترسی به فضاهای شبه عمومی از حسِ بودن در جمع محروم ماند و حوز ه دلبستگی و تعلق از دیوار خانه ها فراتر نرود.

فضای عمومی فرصتی برای احیاء شهر و احیاء جامعه است. در چنین فضایی است که حس در اجتماع بودن، هویت مدنی و شهروندی، فرهنگ مدارا و مشارکت و نهایتا سرمایۀ اجتماعی شکل می گیرد و البته همه این امور جدا از توسعۀ اقتصادی نخواهند بود. فضای عمومی شهری صرفا فرصت های فراغت را در شهر ارتقا نمی دهد بلکه بهبود کیفیت زندگی، ارتقاء احساس امنیت، بهبود شاخص های برابری و ثبات، افزایش سر زندگی و ارتقاء همبستگی اجتماعی را هم در پی خواهد داشت. از همین روی می توان به احیاء نیشابور از طریق احداث و مدیریت درست این فضاها امیدوار بود.

فروکاستن خیابان و فضای شهری به محلی برای عبور و مرور، معنای شهر، حس شهروندان نسبت به این شهر و تجربۀ آ نها از حضور در شهر را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. شهری که فضای عمومی شهری نداشته باشد و امکا نهای کمی برای با هم بودنِ شهروندان در آن محیا شده باشد شهری است که به سختی می توان به نشاط، تعلق و همبستگی شهروندان آن امیدوار بود.

مسلم است که از یک طرح یا پروژه نمی توان انتظار داشت که تمام مسائل یادشده را یکجا حل کند. با این حال می توان امیدوار بود که اجرای طرحهایی که زمینۀ حضور و لذت بردن بیشتر مردم از فضای شهری را فراهم می کند به بهبود شاخص های یادشده کمک کند. نیشابور نه تنها شهری انسانی )شهری مناسب برای حرکت، مکث و استفاده افراد پیاده) نیست بلکه به این معنا، می توان آن را شهری ضدانسانی در نظر گرفت که افراد را برای ترک فضای شهری در حالت پیاده و استفاده هر چه بیشتر از خودرو تحت فشار قرار می دهد. ارتقا کیفیت فضای شهری و شکل دهی به فضاهای عمومی در دسترس و قابل استفاده، می تواند زمینۀ انسانی شدن هر چه بیشتر این شهر را فراهم کند.

پیاده راه امام خمینی (ره) یکی از اولین اقدامات برای احیاء فضاهای عمومی شهر نیشابور خواهد بود و به عنوان یکی از نخستین تجربه ها در دورۀ اخیر می تواند مبنای اقدامات بعدی قرار گیرد.